Baza wiedzy

Dziecko z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim – jak wspierać jego rozwój i edukację w szkole?

W szkołach ogólnodostępnych, w tym klasach integracyjnych, uczniowie z lekką niepełnosprawnością intelektualną mają możliwość nauki zgodnie z ogólną podstawą programową, choć mogą potrzebować odpowiednich modyfikacji. Ci uczniowie uczęszczają do szkoły na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, które precyzuje wymagania dotyczące dostosowań edukacyjnych, metod i form pracy, a także wsparcia, jakie należy im zapewnić. Jaki rodzaj wsparcia jest konieczny dla takich uczniów?

Dziecko z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim – klasyfikacja

Niepełnosprawność intelektualna to zaburzenie neurorozwojowe charakteryzujące się istotnymi ograniczeniami w funkcjonowaniu intelektualnym oraz w zakresie zachowań adaptacyjnych, ujawniające się przed 18. rokiem życia. Diagnozowana jest na podstawie obniżonego IQ, zwykle mierzonego testami inteligencji, jak skala Wechslera.

Osoby z lekką niepełnosprawnością intelektualną (IQ między 69 a 55) mają trudności z koncentracją, percepcją, pamięcią, myśleniem abstrakcyjnym oraz motoryką. Osoby z lekką niepełnosprawnością intelektualną często funkcjonują na poziomie dziecka w wieku 10–12 lat pod względem myślenia i uczenia się, ale ich zdolności adaptacyjne mogą być wyższe, zwłaszcza w znanym środowisku. Przyczyny niepełnosprawności intelektualnej są różnorodne i mogą obejmować czynniki genetyczne, prenatalne (np. infekcje, niedotlenienie), perinatalne (np. niedotlenienie okołoporodowe) i środowiskowe (np. długotrwałe zaniedbanie edukacyjne i społeczne). Wady intelektualne często ujawniają się, gdy dziecko zaczyna naukę w szkole, chociaż pierwsze objawy mogą wystąpić wcześniej. Jednak diagnoza niepełnosprawności intelektualnej wymaga przeprowadzenia odpowiednich testów psychologicznych.

Jak funkcjonuje dziecko z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim?

Aby skutecznie wspierać ucznia z lekką niepełnosprawnością intelektualną, ważne jest zrozumienie jego ograniczeń rozwojowych, które mogą się różnić w zależności od środowiska rodzinnego i rehabilitacji. Tacy uczniowie często mają trudności w percepcji, której tempo jest wolniejsze, a uwaga krótkotrwała i łatwo ulegająca zakłóceniu. Mają trudności w koncentracji na mowie nauczyciela, lepiej reagują na zadania praktyczne. Ich pamięć jest głównie mechaniczna, potrzebują wielu powtórzeń, by coś zapamiętać, a pamięć logiczna jest zaburzona, co utrudnia wnioskowanie i analizowanie faktów.

Ich myślenie jest spowolnione, a pojęcia matematyczne i gramatyczne mogą być niezrozumiałe. Zwykle nie podejmują działań z własnej inicjatywy, oczekują pomocy dorosłych i rozwiązują zadania metodą prób i błędów. Problemy mogą występować także w rozumieniu treści, wyobraźni przestrzennej, łączeniu nowo poznanych treści oraz stosowaniu umiejętności w praktyce. Na późniejszych etapach edukacji mogą mieć kłopoty z myśleniem abstrakcyjnym, a ich myślenie jest bardziej konkretne i obrazowe.

Warto jednak pamiętać, że każde dziecko jest inne, a nauczyciel powinien obserwować, jak trudności manifestują się w przypadku konkretnego ucznia, by odpowiednio dostosować wymagania edukacyjne.

Dziecko z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim w przedszkolu

System edukacji w Polsce oferuje różnorodne rozwiązania dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W zależności od rodzaju dysfunkcji dzieci otrzymują: orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego (np. niepełnosprawność intelektualna, autyzm, niepełnosprawność ruchowa), orzeczenie o potrzebie indywidualnego przygotowania przedszkolnego lub opinię o wczesnym wspomaganiu rozwoju. Po otrzymaniu orzeczenia, rodzice mogą wybierać odpowiednie przedszkole, kierując się zaleceniami poradni psychologiczno-pedagogicznej i indywidualnymi potrzebami dziecka.

Rodzic ma wybór pomiędzy różnymi przedszkolami:

• ogólnodostępnymi,
• ogólnodostępnymi z oddziałami integracyjnymi,
• integracyjnymi,
• ogólnodostępnymi z oddziałami specjalnymi,
• specjalnymi.

Przedszkola integracyjne przyjmują dzieci z niepełnosprawnościami oraz pełnosprawne, a ich liczba dzieci w oddziale nie przekracza 20, w tym 5 dzieci z orzeczeniem o kształceniu specjalnym.

Do przedszkoli specjalnych uczęszczają wyłącznie dzieci z niepełnosprawnościami, a liczba dzieci zależy od rodzaju niepełnosprawności (np. 4 dla dzieci z autyzmem, 10 dla niewidomych i słabowidzących).

Różnice między przedszkolami dotyczą także dostępnych specjalistów – w przedszkolach ogólnodostępnych zatrudniani są logopedzi i psycholodzy, a w przedszkolach integracyjnych i specjalnych również terapeuci (np. fizjoterapeuta, oligofrenopedagog). Rodzice dzieci w przedszkolach ogólnodostępnych mogą liczyć na pomoc nauczyciela wspomagającego.

Dziecko z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim w szkole

Uczniowie z lekką niepełnosprawnością intelektualną uczą się zgodnie z ogólnym programem, ale nauczyciele mogą dostosować go do ich indywidualnych potrzeb na podstawie orzeczenia o kształceniu specjalnym. Uczą się tylko jednego języka obcego, z możliwością nauki drugiego na wniosek rodziców lub pełnoletnich uczniów. Jeśli nie uczą się drugiego języka, mają zajęcia z techniki, które są dostosowane w ramach IPET.

Czy dziecko z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim może iść do liceum?

Czas nauki ucznia z lekką niepełnosprawnością intelektualną trwa do 20. roku życia w szkole podstawowej i do 24. roku życia w szkole ponadpodstawowej, z możliwością przedłużenia nauki. W przypadku przedłużenia etapu edukacyjnego uczeń otrzymuje zaświadczenie o przebiegu nauki, a nie świadectwo. Ważne jest, aby Ci uczniowie osiągali sukcesy, ponieważ ich brak może prowadzić do spadku motywacji i problemów behawioralnych.

Wsparcie dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w szkole

Uczniowie z niepełnosprawnościami napotykają liczne wyzwania emocjonalne, które mogą wpływać na ich funkcjonowanie w szkole i życiu codziennym. Odpowiednie wsparcie jest niezbędne do ich prawidłowego rozwoju.

Rodzaje trudności:

• Poczucie wykluczenia: uczniowie z niepełnosprawnościami często doświadczają marginalizacji przez rówieśników, co prowadzi do osamotnienia.
• Obniżona samoocena: trudności w codziennym funkcjonowaniu mogą powodować utratę wiary w siebie, co wpływa na motywację do nauki.
• Trudności w komunikacji: problemy związane z mową, słuchem czy widzeniem utrudniają nawiązywanie relacji z rówieśnikami i nauczycielami.

Wpływ środowiska szkolnego

Środowisko szkolne może zarówno zaostrzać, jak i łagodzić te trudności.

• Negatywne czynniki: brak akceptacji, stereotypy czy ignorowanie uczniów z niepełnosprawnościami pogłębiają wykluczenie.
• Pozytywne czynniki: integracyjne działania, takie jak wspólne projekty, pomagają uczniom poczuć się akceptowanymi.

Znaczenie relacji

Relacje z rówieśnikami i nauczycielami są kluczowe dla poczucia wartości ucznia. Wsparcie ze strony nauczycieli oraz pozytywne relacje w grupie pomagają w rozwoju kompetencji społecznych i poczuciu przynależności.

Praktyczne strategie wsparcia emocjonalnego

Wsparcie emocjonalne uczniów wymaga podejścia indywidualnego i grupowego.

Jak pracować z uczniem z lekką niepełnosprawnością w szkole?

Zapraszamy na II Ogólnopolski Kongres Emocje "Dziecko o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych w edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej"!

To idealne wydarzenie dla nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej, wychowawców i pedagogów, podczas którego zdobędziesz praktyczną wiedzę i narzędzia do pracy z uczniami o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych, w tym z dysleksją, autyzmem, trudnościami w nauce oraz niepełnosprawnościami

Jakie tematy pojawią się podczas wykładów?

• Stopniowanie trudności kart pracy: pokażemy jak w praktyce zastosować gradację zadań tak aby dzieci czuły się zmotywowane, ale nie przytłoczone.
• Metoda projektu w grupach różnorodnych - jak wprowadzić edukację włączająca w klasie tak, aby pogodzić potrzeby wszystkich dzieci?
• Metody relaksacji i wyciszenia wspierające dziecko w radzeniu sobie z frustracją, lękiem lub niepewnością podczas lekcji, m.in. metody uważności (Mindfulness), oddychanie balonowe, „rysowanie” emocji.
• Budowanie relacji opartej na zaufaniu i bezpieczeństwie emocjonalnym. Wykorzystanie metody kontraktu klasowego, aby minimalizować stres i wspierać pozytywne nastawienie dziecka.

Dodatkowe wskazania dla nauczycieli do pracy z uczniem z lekką niepełnosprawnością w szkole:

• Postrzeganie konkretnego ucznia bez presji wymogów programowych, z założeniem, że obowiązująca jest podstawa programowa kształcenia ogólnego.
• Zredukowanie liczby abstrakcyjnych tematów, nauczanie oparte na konkretach.
• Wykorzystanie pomocy dydaktycznych, multimediów i modeli.
• Instrukcje proste, jednoznaczne, dostosowane do ucznia (np. obrazkowe).
• Stosowanie powtórzeń, wskazówek, kontrolowanie działań ucznia.
• Utrzymywanie motywacji przez zadania związane z jego zainteresowaniami.
• Tworzenie map myśli i materiałów edukacyjnych.
• Dzielenie zadań na etapy, rozwijanie pamięci poprzez notatki obrazkowe.
• Używanie symboli, piktogramów i kolorowych kartek do organizacji pracy.
• Angażowanie ucznia w proste, szkolne prace (np. dyżury, ścieranie tablicy).
• Praca w małych grupach, stopniowanie trudności.
• Kładzenie nacisku na czynnościowe nauczanie i ćwiczenie mówienia.
• Powtarzanie oraz dostosowanie czasu pracy i zadań.
• Indywidualizacja oceniania, uwzględniająca postęp i zainteresowania ucznia.
• Wzmacnianie poczucia własnej wartości przez wsparcie i pochwały.